1.
Tôi ngồi trong một quán
cà phê mới, nơi góc đường Lavaca và đường số 2. Quán nằm trong khu vực City
Hall. Mùa xuân đang chảy những dòng nắng như mật trên đường. Những tòa buynh
đinh vuông vứt màu gạch nhìn xuống mặt lộ phẳng phiu. Hàng đoàn xe lợi dụng
ngày cuối tuần đậu chật kín khu đậu xe có đặt đồng hồ tình tiền. Vài đôi tình
nhân đi tản bộ dưới hàng anh đào non không còn ra hoa. Trong một cửa hàng bán
quần áo đặc biệt, những người mẫu bằng thạch cao trắng muốt khép nép nhìn ra
những bước chân xô giạt trên dòng đời. Mọi thứ, dù không ồn ào, nhưng rực rỡ.
Mọi thứ đã như một ngọn lửa, cháy liều lĩnh trong lòng người đàn ông già, mới
ngày nào còn thản nhiên giác đấu với mọi nghịch cảnh. Nhưng nay đã nghe thắm
mệt, rã rời.
Không ít lâu nửa chiều
sẽ xuống. Phố xá sẽ châm đèn. Chiếc quán tôi đang ngồi cũng vừa mở công tắc để
những chụp đèn sáng lên. Mới tuần rồi, hơi lạnh còn làm co ro những khách bộ
hành, cùng ly cà phê sớm nguội vội vàng trên môi. Ðôi mắt sẽ long lanh tình tứ
hơn khi nàng cười và như vậy ngày đã cuốn theo những niềm riêng không thể nói
lên thành lời.
Có những điều không làm
sao hiểu được nếu họ không nói ra. Nhưng hạnh phúc không phải vì vậy mà tan
biến trong buổi chiều nay. Khung cảnh tình tứ đến nỗi tôi quên uống phần cà phê
của mình. Còn nàng, giống như một con chim sẻ đang mải mê nhìn người qua lại.
Mái tóc không còn rối bời bởi gió giờ được vén cao sau gáy, để lộ ngấn cổ trắng
và bờ vai phiêu hốt. Chiếc rubent màu vàng chanh trên đầu. Mọi thứ dường như
chỉ làm tăng thêm sự quyến rũ của nàng. Có một thời nàng hồn nhiên như chim, và
tôi giống như cây đứng bên đường nhìn nàng đi qua vậy. Tôi có phải là giấc mơ
trong lòng nàng hay không, tôi không biết.
Tôi yêu nàng, sâu đậm.
Tháng tư có hoa bluebonnet nở rộ hai bên đường xa lộ. Nhưng ở Downtown thì hiếm
hoi. Người ta đi dưới nắng như lá xanh. Xe cộ nối đuôi nhau vuợt qua từng stop
signe. Buổi chiều yên ả như một dòng nhạc. Và tôi cảm giác được tiếng nói nàng
trong veo như một giọt nắng. Cũng đôi lúc giọng nàng nũng nịu trìu mến theo một
vài suy nghĩ mơ hồ. Ngày bình yên trôi qua như vậy. Tình yêu của tôi dành cho
nàng cũng bình yên không dấu một chút nào bão tố.
Làm sao để một giấc mơ
luôn thơm ngát mùi vị tuổi thơ khi tôi không còn thanh xuân. Làm sao để tình
yêu không mất dấu nhau trong khi con đường chia hai và đôi lúc nàng muốn đi về
nơi khác.
Một lần tôi nói tôi với
nàng rằng tôi không thể để hình ảnh nàng ra ngoài trái tim tôi, dù bao nhiêu
biển dâu vùi lấp. Nàng không tin. Niềm vui luôn chứa chan trong lòng nàng đến
nổi nàng không hình dung ra cuộc đời này sẽ ra sao nếu không cùng có nhau bên
cạnh. Nhiều buổi sáng tôi lái xe đi qua những ồn ào xuôi ngược, nhưng vẫn thấy
phố xá lạnh lùng. Tôi nhớ dáng nàng bươn chải vượt lên một hành lang hẹp để đi
vào tiệm nail ở miền South, nơi mà mỗi ngày nàng phải có mặt. Ðến đuôi tóc sau
cổ nàng được cột bằng một sợi dây thun cho mát và những ngón chân trau chuốt
nhiều màu son. Mỗi màu son là một nỗi niềm.
Mùa xuân đến và sẽ đi.
Màu hoa Bluebonnet tím xanh cười cợt với gió. Trong hơi thở của thời gian khẻ
khàng tôi nhớ lại một màu hoa cũng có màu như vậy. Tất cả đều xa rồi.
Những chuyện năm xưa cứ
ùa về làm xúc động. Hôm nay chiều xuống trên thành phố tươi màu hạnh phúc, dù
thời gian đang là tháng tư. Những cây tử đinh hương nằm ngỡ ngàng bên một thềm
đường, tiếng chim cu đất rụng xuống như một lời ca sai nhịp. Trong lòng tôi
đang chật chội một ngăn buồn.
Phía sau nhà Capitol,
thấp thoáng rừng cây trùng điệp dẫn vào một vùng đồi. Nhà cửa mới cất mọc lên
như nấm sau cơn mưa. Những bảng hiệu mời gọi cho mượn nợ cấm chênh vênh trên
cỏ, ghi nhận một thời kinh tế vươn mình.
2.
Lúc nào cũng vậy, khi
tiếng chim cu kêu từng hồi trước sân nhà, luôn gợi tôi nhớ lại thành phố cũ,
một tháng tư rã rời. Ngày đó tôi vừa ba mươi mốt tuổi. Ngày đó tôi vừa đụng tới
một oan nghiệt tưởng chừng như chỉ có trong truyền thuyết.
Có những lúc tôi không
muốn nhớ vì ngại phải đụng tới một vết thương. Nhưng rồi tôi vẫn phải nhớ,
giống như một người đi một mình với chiếc bóng đàng sau, nỗi nhớ va vào nhau
sóng soài. Cùng với tiếng vòng xích xe tăng khô khốc làm trầy trụa mặt đường.
Như đường cày trên thịt da con gái.
Ở một nơi nào đó, mưa
bất chợt bay về. Ghé ngang qua thành phố biển của tôi. Ghé ngang qua những lầu
cao đang giăng đầy biểu ngữ. Màu đỏ nhức nhối phô trương hết mọi kiêu căng, hợm
hỉnh. Người ta chỉ có thể biết rõ một chế độ, một khi phải đối diện và sống
trong chế độ đó. Mưới sáu năm dài tôi sống trong lòng Cộng sản, sau khi miền
Nam hoàn toàn sụp đổ. Từ năm 1975 đến 1991. Biết nói thế nào là ngắn ngủi hay
đầy đủ về một bất hạnh? Về những đau thương chín đỏ trên nhánh cây sầu.
Ba mươi mốt tuổi tôi mới
vừa trưởng thành và mới vừa nếm thử men ruợu sống. Nhưng oan nghiệt đã xối xả
rụng xuống. Tôi mới vừa giải ngũ về. Mười năm lính tráng chưa kịp bạc màu áo
treilli và môi vẫn chưa khô vì nắng gió. Nhưng trong một nghĩa nào đó, con sói
đã rưng rưng thiếu vắng một góc rừng.
Buổi sáng ngày 30 tháng
tư năm 1975, từ ngả ba Tam Hiệp tôi cùng đám đông đi bộ về Sàigòn. Vừa đi tôi
vừa quan sát cảnh vật hai bên xa lộ. Nắng không chói chan nhưng vẫn đủ làm cho
mọi người mệt mõi. Từ sáng sớm, đoàn người đã lũ lượt lên đường, bỏ lại những
nhà cửa cơ ngơi, những ruộng vườn, hi vọng một thời gian sau sẽ về lại. Người
đi như lá xanh và kéo dài như một con rắn khổng lồ không nhìn thấy đuôi. Vài
đoạn cầu bị tắt nghẽn vì sụp đổ đêm qua, khiến cho chuyến đi càng dài thêm trên
thời gian mênh mông. Các cơ quan thiện nguyện của chính phủ Cộng Hòa cho người
phân phát nước uống và thực phẫm khô đến mọi người để hóa giải phần nào nỗi cơ
cực dọc đường.
Tâm hồn tôi ráo hoảnh
một góc đời. Không cảm nhận được vui hay buồn trong lúc này. Chỉ có một sự
trống vắng vì vừa mất một khung cảnh quen thuộc. Những năm tháng buồn vui trong
đời quân ngũ. Những gác trọ và những mối tình qua đường.
Mới tháng rồi tôi còn ở
Ðà lạt với gia đình người bạn thân. Sương mù buổi sáng bay qua cừa sổ nhìn ra
vườn. Sương mù cũng bay cả vào chiếu chăn để ủ vào lòng tôi những thanh xuân
mới mẻ. Tôi yêu một đời sống sẽ không còn vướng bận vì quân vụ. Mỗi ngày sẽ
không còn nghe tiếng kẻng gọi tập hợp và quần áo chỉnh tề. Sẽ không còn bận tâm
vì phiên trực trong hầm lô cốt, bên cạnh những bạn bè đồng ngũ. Giấc ngủ sẽ
không bị ngắt quảng nhiều lần trong đêm vì tiếng đạn bắn đi từ vùng địch. Mọi
thứ, có vẽ như lùi xa. Tình yêu cũng vậy.
Khi tôi giải ngũ về, tôi
không kịp từ giả một ai trong số những người con gái tôi quen biết. Không chắc
họ còn nhớ đến tôi.
Tôi có đi trở lại vài
con đường ngày xưa tôi đã có lần cùng đi với họ. Có một vài cảnh vật làm tôi
thổn thức và buồn rầu. Nhưng tôi nghĩ rằng tôi sẽ vượt qua. Không phải mọi tình
yêu đều chóng tan như bong bóng xà phòng. Cũng không phải vì ngăn sông cách
núi. Nhưng bởi vì có nhiều điều mới mẻ đang đâm chồi trong trái tim mà lý trí
không thể đụng tới. Tôi nghĩ tôi có thể làm lại từ đầu và bắt đầu bằng con số
không.
Những người đàn bà đi
qua đời một người đàn ông đều không thích để lại dấu vết. Nhưng làm sao xóa
được hết những buồn đau đang nép vào nhau như lá? Giống như mọi cơn địa chấn,
luôn để lại những thiệt hại nơi nào trên mặt đất khi nó vừa đi qua.
Một vài quán cà phê quen
tôi vào ngồi để hình dung một cuộc tình phờ phạc. Trong đó có tôi và nàng đang
giẫy giụa và mắc cạn trong ao đời hạn hẹp. Trong đó tôi và nàng vừa trao hôn
nhưng đã nghe thấp thoáng lời phân ly. Trên phố xá rưng rưng những đèn khuya
bên ngoài, có vì sao nào là đôi mắt nhìn tôi như khóc?
3.
Ðoàn người di tản đi đến
khu vực Xi Măng Hà Tiên thì nghe tin Dương Văn Minh kêu gọi đầu hàng. Lúc đó
khoảng 10 giờ sáng ngày 30 tháng 4. Mọi người bàng hoàng và ngơ ngác tưởng mình
nghe lầm. Tin tức lập lại nhiều lần trên máy phát thanh do một vài người di tản
mang theo. Ðám đông đều khựng lại không tiến về phía trước. Có nơi nào để dừng
lại trong khi dòng sông đục ngầu phù sa chảy mãi ra biển lớn kinh hoàng? Nó
đang ngấu nghiến trong lòng nó những xác lá thoi thóp vì mơ ước đang tàn.
Sàigòn không còn là nơi định cư cuối cùng thì nơi nào cũng vậy thôi. Một vài
gia đình tan hàng và tìm cách quay trở lại. Một vài nhóm thì tấp vào dọc xa lộ,
nơi có nhà cửa dân cư đông đúc để nghe ngóng tình hình.
Khoảng giữa trưa, có
tiếng xe chạy rầm rì ngoài xa lộ. Mọi người đứng xem hai bên đường. Những chiếc
xe có tên là Morotola chở bộ đội chạy vào thành phố. Những chiếc T. 54 ngụy
trang lá cây rừng và súng ống hòm sẳn chờ đợi bất trắc. Những vòng xích hung
bạo đầy đất đỏ xô nghiến mặt đường thơ dại. Tất cả đều xuất xứ từ Liên Xô,
Trung Cộng, Tiệp Khắc. Chỉ có con người ngồi trên đó là Việt Nam. Họ vừa ngơ
ngác, vừa ngạo nghễ nhìn xuống đám đông bên đường, lúc này bỗng lác đác vài
người mang băng đỏ trên tay... Họ hiện ra không biết từ lúc nào, lạ lùng và đột
ngột như từ dưới đất chui lên.
Tôi sững sờ và gần như
không muốn tin vào những gì mình thấy. Sàigòn im ắng phía xa. Không một dáng vẻ
gì là Sàigòn đang đổi chủ. Những cột khói từ vài nhà máy lơ đảng bay lên trời.
Như khói thuốc. Tôi quyết định đón xe lam chạy về Sàigòn...
Ðêm đó, tôi ngủ ở Bàn Cờ. Căn nhà chìm sâu trong con đường
Nguyễn Thiện Thuật nhìn ra quán cà phê Năm Dưỡng.
Ðêm thao thức một mình,
trong căn nhà của Nguyễn Hải Ðông, người bạn ngày xưa đã từng cho tôi ở trọ.
Ðông kẹt ở Cần Thơ chưa về kịp. Nhà chỉ còn bà cụ và hai cô em gái của Ðông.
Tôi ngủ trên gác lừng. Trên gác ngoài cùng có một lan can bàng gỗ rộng đủ kê
vừa một chiếc ghế bố nhà binh. Tôi ngủ trên đó. Gió thổi trên nóc mùng nhà binh
như xua đuổi mộng mị. Gió cũng xô giạt trên mái tôn. Gần sáng, tôi trèo xuống
sau khi đánh răng rửa mặt, tôi nói với bà cụ tôi xuống đường uống cà phê và
nghe ngóng tin tức.
Quán đông khách dù chỉ
mới ba giờ sáng. Người ta nhìn thấy trong mắt nhau những băn khoăn rối bời. Âm
vọng của lời nói chìm thấp hơn mọi lần. Ngoại trừ tiếng kêu gọi pha chế của gã
bồi bàn vọng vào trong bếp còn nghe rõ ràng. Tiếng động hè phố hình như cũng
lắng xuống. Lâu lâu có vài chiếc xe chạy qua, chiếc ống bô ho khan để lại vài
bụm khói màu tro tức tửi.
Có thể đó là lần cuối
tôi uống cà phê ở quán Năm Dưỡng. Những ly cà phê sau này tôi uống nhiều nơi
khác nhau trong suốt mười sáu năm, nhưng tôi sẽ nhớ vô cùng cái hương vị ngầy
ngật, tan hoang sau một cuộc đổi đời. Nó không giống cái hương vị riêng tư của
một quán cà phê hàng đầu của Sàigòn về sáng. Nó trộn lẫn một chút chua xót của
ngày và một chút ngọt ngào của đêm. Nó cũng vừa có chung chất kích thích của
đau khổ hôm nay và ngày mai hi vọng. Ðể cuối cùng vĩnh viển rơi xuống đáy ly
niềm tuyệt vọng của 75 triệu con người.
4.
Nguyễn Hải Ðông chết
trên đường vượt biên sau này. Ngày còn là học sinh trường Pétrus Ký và sau này
là sinh viên Ðại Học Vạn Hạnh, Ðông luôn yêu mến tôi. Tôi cũng yêu mến Ðông, dù
tuổi tác chênh lệch chút đỉnh. Tôi có những ngày tháng tuyệt vời trong gia đình
Ðông, khi tôi từ Ðà Lạt về phép Sàigòn. Lúc đó bà cụ đang mở tiệm giặt ủi mang
tên Như Ý. Dưới ngọn đèn néon 6 tấc những bửa cơm thân tình được nấu nướng theo
lối Bắc- (vì bà cụ là dân Bắc Kỳ di cư)- Thu và Cúc xới cơm cho tôi. Những câu
chuyện mở ra trong tiếng cười khúc khích của hai cô gái. Những truyện ngắn tôi
viết đăng báo Sàigòn cũng dưới ánh đèn này. Tôi không biết một trong hai cô gái
người nào dành cho tôi cảm tình nhiều hơn, nhưng tôi sẽ ân hận nếu không viết
ra điều này.
Ngày đó tôi còn trẻ
trung để không nghĩ đến chuyện ràng buộc một bến đời. Sự thuyên chuyển đơn vị
thường xuyên cũng là một phần làm tôi ngại ngần bộc lộ tình cảm- một phần khác
tôi coi Thu và Cúc giống như em gái của tôi. Ngày đó tôi cũng không nghĩ đến
chuyện lập gia đình về sống ở Sàigòn. Tôi thích cái không khi khoáng đạt của
cao nguyên và núi rừng. Không thích bụi bậm.
Tình yêu có những điều
huyễn hoặc và kỳ lạ. Nhiều lúc như mưa bão, nhiều lúc tạnh khô. Những người
tình đi qua lòng tôi một sớm mai sẽ ủ chật mù sương và mưa bụi. Tôi san sẽ lòng
tôi với lá xanh và hồn hoa đậu xuống. Tôi chỉ yêu Sàigòn thật nhiều khi đã
không còn Sài Gòn trong đời.
Năm 1991 tôi có giấy tờ
định cư tại Hoa Kỳ, tôi có ghé lại thăm và từ giả bà cụ mẹ của Ðông và hai cô
gái. Mười mấy năm rồi tôi không trở lại khu Bàn Cờ. Cho nên mọi hình ảnh cũ
không còn trong trí nhớ. Bà cụ đã già, nhưng còn mạnh khỏe. Căn nhà mang tên
Như Ý như một định mệnh, đã không còn là tiệm giặt ủi. Nguyễn Hải Ðông vượt
biên mà gia đình không biết tin tức. Bà cụ cầu khấn, tìm đến mọi thầy bói, mọi
cô đồng để mong biết tin tức con trai mà không toại nguyện. Hai cô con gái lấy
chồng, nhưng hình như không hạnh phúc như lòng mong ước của mẹ. Một gia đình có
những con người phúc hậu, cuối cùng vẫn không tìm thấy hạnh phúc vừa ý.
5.
Tháng tư có mưa nhiều
nơi thành phố tôi đang ở. Thường nhằm vào ngày cuối tuần. Việt Nam cũng thường
có mưa những ngày tháng tư. Khi những vòng xích T.54 xô nghiến mặt đường xa lộ
Biên Hòa và có một chiếc khác lầm lũi chạy qua cửa sắt Dinh Ðộc Lập, thì hình
như trời cũng đổ mưa. Không nhiều lắm, nhưng cũng đủ làm ướt át những tâm hồn
thơ dại. Những người đàn ông, như chúng tôi, đành rằng phải bầm vập sau một
cuộc đổi đời- vì chúng tôi gia nhập vào cuộc chơi có kẻ thắng người bại- nhưng
còn những cô gái căng chật một hồn hoa cũng cùng một số phận thì sao? Như Thu,
Cúc, như các em tôi. Và những người đàn bà khác?
Bao nhiêu tháng tư trôi
qua trên Việt Nam mà mỗi cơn mưa buồn như nước mắt. Ðừng hỏi tại sao cho đến
giờ phút nầy, những người đàn ông tị nạn già như chúng tôi, dù đang sống bình
an trên đất nước Tự Do mà vẫn còn căm thù cộng sản.
Khi miền Nam sụp đỗ,
chúng tôi mới vừa 30, 31 tuổi. Khi chúng tôi rời VN thì đã gần 50. Mấy chục năm
thanh xuân kia bị đánh mất vô lý ai trả lại cho chúng tôi?
Còn nữa. Khi Cộng sản
chưa chiếm miền Nam, Việt Nam là một trong những quốc gia hàng đầu của Ðông Nam
Á. Bây giờ sau một cuộc đổi đời, Việt Nam trở thành một nước nghèo đói ô nhục
nhất trên thế giới, ngang với Bắc triếu Tiên và Cu Ba. Hình ảnh phi nhân mới
đây trong phiên tòa xử Linh Mục Nguyễn Văn Lý đã nói lên sự thật là Việt Nam
đang có những kẻ cầm quyền muốn kéo lùi nền văn minh mà Việt Nam đã từng có, trở
lại thời kỳ bộ lạc. Nỗi nhục chia đều cho mấy chục triệu con người lam lũ.
Ngoại trừ cán bộ đảng viên. Làm sao để quên và xóa nhòa nỗi nhục đó? Chắc phải
mất hàng chục năm...
Buổi chiều nay cuối
tuần. Tôi không phải đi làm thêm giờ trong hãng nên có cả một ngày ngồi ghi lại
những suy nghĩ của mình, trên chiếc laptop. Thời tiết có vẽ xấu trông thấy khi
những cụm mây màu chì xuống thấp gần chạm mái nhà. Có một chút mưa bay trên đầu
người qua đường và rét mướt đột ngột. Dự báo thời tiết sẽ có mưa tuyết giữa đêm
và những cuộc vui trên đường số 6 sẽ bị hạn chế. Những cô gái vai trần sẽ
choàng thêm chiếc áo lạnh hờ hững trên vai và màu son trên môi sẽ úa bầm vì
lạnh?
Cuối một con đường,
tiếng chuông nhà thờ vang lên tiếng chuông mùa Phục Sinh. Như tiếng cựa mình
của một dòng sông. Ngày sẽ tàn khuất sau những ô cửa nơi các tòa buynh đinh.
Tiếng chân mưa sóng soài trên mặt đường như trối trăn với đời một thuở xuân
xanh vừa khép. Nàng đã đi qua hết một chặng đèn giao lộ, không nhìn lại. Và chổ
ngồi lạnh một lời chim...
PNY