NHỮNG QUẢ NHO ... DỮ DỘI
Nancy Nguyễn
Đất nước tôi, một rẻo đất tẻo teo khốn
khó nép mình bên rìa Thái Bình Dương quanh năm giông bão, của cả trời đất lẫn
nhân sinh, trong suốt gần một thế kỷ, chưa có một ngày đứng gió.
Mỗi một mười năm, là một cơn dâu bể đầy
khinh ngạc của kiếp người, của dân tộc. Không cơn dâu bể nào giống cơn dâu bể
nào, ngoài một điểm chung duy nhất: niềm đau.
Những người sinh ra vào khoảng năm 20 phải
chứng kiến đất nước bị xâm lăng và đô hộ. Một đất nước không chùn bước trước vó
ngựa Nguyên Mông, bỗng một ngày trở thành thuộc địa, đó, chẳng phải là một biến
cố lớn?
Nhưng chỉ 10 năm sau đó, những người
sinh ra thời 30, phải chứng kiến cảnh đau thương hơn nhiều lần: đất nước chia
đôi, nồi da nấu thịt. Súng của ngoại bang chĩa vào da thịt người mình.
"Xương chất đầy đồng, máu chảy thành sông". "Niềm đau" có
là một từ quá nhẹ?
Mười năm sau, hơn hai triệu con người
người sinh vào những năm 40 phải gồng gánh nhau, dắt díu nhau bỏ lại nhà cửa ruộng
vường, bỏ lại phần mộ tổ tiên để chạy loạn. Dân tộc tôi chứng kiến một cuộc di
cư lớn chưa từng có trong lịch sử. Và nếu không phải do bị cấm cản, cuộc thiên
di ấy có lẽ sẽ còn vĩ đại hơn nhiều. Và như thế, dân tộc tôi đã bắt đầu rách
bào, chia đôi, bắt đầu viết những trang sử sau đó bằng nước mắt và bằng máu.
Những người sinh khoảng năm 50, ngắn gọn
là: một dân tộc, hai định mệnh! Tôi không còn chữ nghĩa nào hơn để diễn tả nỗi
bất hạnh cùng cực ấy.
Những người sinh khoảng năm 60, chứng kiến
sự sụp đổ của một thể chế, sự tái thống nhất một đất nước, và sự chia đôi vĩnh
viễn của lòng người. 40 năm qua đi mà vết cứa vẫn rịn máu tươi. Vết thương lòng
chưa thấy ngày se mặt.
Những người sinh khoảng năm 70 có cơ hội
chứng kiến cuộc thiên di thứ 2 trong lịch sử. Hàng triệu triệu con người phải mạo
hiểm tính mạng bản thân, gia đình, để tháo chạy khỏi quê hương. Đất nước tôi
đó, những năm tháng lầm than, kêu trời không thấu, kêu đất chẳng nghe. Dân tộc
tôi lạc lõng, bơ vơ như những con thuyền lênh đênh trên biển.
Và những người sinh vào những năm 80, là
tôi đây, 10 năm sau "giải phóng", những-tháng-năm-cấm-vận. Có lẽ ký ức
tuổi ấu thơ là những ký ức hằn dấu nhất, ám ảnh nhất của một đời người.
Tôi nhớ hoài mẹ tôi, bà đáng ra còn trẻ
lắm, mà dáng đã còm cõi, bà bòn từng đồng, lo chạy bữa cho con. Có những ngày
trời mưa, mẹ tôi ngồi co ro bên vệ đường, gánh hàng quạnh hiu. Bà chẳng lo mình
sẽ nhiễm phong hàn, chỉ lo làm sao cho đủ sống!
Có đất nước nào khốn nạn như đất nước
tôi? Có bà mẹ nào khốn nạn như mẹ tôi, người mẹ Việt Nam? Tôi lớn lên, mang
theo trong tiềm thức vóc dáng mẹ tôi, còm cõi như đòn gánh, co ro như một dấu
chấm hỏi. Một dấu chấm hỏi xiêu vẹo trong những ngày mưa.
Tuổi thơ tôi gắn với những ngày mưa Sài
Gòn, xoong chảo nồi niêu, có gì ... hứng nấy bởi cái mái tôn nhà tôi ...
"đưa ánh nắng vào nhà" (mẹ tôi bảo thế), đêm nằm có thể nhìn thấy
trăng sao. Những khi trời trở bão, gió giật từng cơn, tôi sợ sấm sét chui qua lỗ
đinh vào nhà.
Tôi nhớ đôi dép cọc cạch, bên trái con
trai, bên phải con gái, mẹ tôi bảo dép "uyên ương". Chiếc bên trái là
của anh Hai để lại, chiếc bên phải mới là của tôi. Và cả hai chiếc đều vá chằng
vá đụp, bằng chỉ bố, mẹ để dành từ quân phục của ba. Quần áo mới chỉ được bận 3
ngày tết, và cũng là của anh hai tôi để lại. Mẹ luôn mua rộng ra mấy tuổi, anh Hai
bận chật rồi đến phiên tôi. Quần áo của con trai đấy, nhưng chỉ cần mới, chỉ cần
không ... vá đít là đủ hấp dẫn rồi!
Và quả nho, những quả nho ... dữ dội nhất
của tuổi thơ tôi.
Tết năm đó, chỉ duy nhất Tết năm đó, mẹ
tôi mua nho Mỹ về biếu nội. Những quả nho mẹ chắt chiu từ gió sương của cả năm
trời, gom góp lại để biếu mẹ chồng dịp tết đến. Những quả nho mập ú, căng tròn,
hệt như trong phim Mỹ, giống y chang mấy chùm nho ... giả, loại những quán sinh
tố trong xóm hay treo làm cảnh.
Trời ơi! Giòn! Mọng! Ngọt!
Mẹ đã dặn đi dặn lại không được ăn, mẹ
còn cất tuốt lên nóc tủ. Vậy mà mấy trái nho như có ma lực, cái đứa tôi như bị
thôi miên! Tôi lén trộm một trái.
Trời ơi! Ngon! Rồi 1 trái nữa, rồi trái
nữa! Từng trái, từng trái một, như một kẻ đã hoàn toàn mông muội, không còn có
thể cưỡng lại được sự quyến rũ phát ra từ mấy trái nho. Mẹ sẽ đánh nát tay tội
ăn vụng, tôi nghĩ, tay ... vẫn tiếp tục công cuộc ... mưu cầu hạnh phúc.
Cảm giác tôi lúc đó vừa hoảng loạn, vừa
lo sợ, vừa ... sung sướng, vừa sung sướng, vừa hoảng loạn sợ hãi. Tột cùng của
sự hoảng loạn sợ hãi là khi chùm nho của mẹ chỉ con trơ lại cọng. Khốn nạn thân
tôi! Rồi tôi sẽ phải sống tiếp phần ... ngày còn lại ra sao đây?
Vậy mà mẹ không đánh tôi. Bà chỉ ôm tôi
vào lòng ... và khóc, khóc gào lên, khóc trào ra. Khóc như một đứa trẻ. Mẹ tôi
đó. Ôm con vào lòng, gào khóc lên như trút hết hơi sinh vào từng tiếng nấc.
Năm tháng qua đi, cuộc đời mang lại cho
tôi thừa mứa. Giờ tôi muốn ăn gì thì ăn, muốn đi đâu thì đi, muốn mua gì thì
mua. Tôi ngán đủ thứ, chả muốn ăn gì, chỉ còn ăn được mỗi nho. Bởi với nho, tôi
không ăn bằng trực giác, mà thưởng thức bằng mùi vị của ký ức. Và vì với nho,
tôi mua được một vé đi tuổi thơ. Hai mươi mấy năm trôi qua, ký ức vẫn chưa ráo
mực. Mỗi lần ăn nho, tôi thấy mình bé lại, và được một bàn tay vô hình kéo tuột
về thủa ấy, những-năm-tháng-cấm-vận.
Tôi chỉ là một cá nhân, một cá thể,
trong một tập thể những con người thế hệ 8x. Và chỉ là 1 thế hệ, trong nhiều thế
hệ con người. Nhưng nói như một nhà văn Nga: "Cây đời có hàng triệu chiếc
lá, và nói về một chiếc lá, là cũng đang nói về hàng triệu chiếc lá khác".
Cứ mỗi mươi năm, con Tạo quái ác xoay vần,
là dân tộc tôi lại được gán cho một định mệnh mới. Tôi đã nghe rất nhiều người
bảo tôi "thời em sướng rồi, thời của anh khổ lắm", còn tôi, tôi chỉ
thấy thời nào cũng khổ. Và chẳng cái khổ nào giống cái khổ nào. Cái nào cũng
"đặc thù" và cái nào cũng "nhất"!
Người mình khổ quá, đất nước mình đau
thương quá. Phải không mẹ? Phải không anh?
Nancy Nguyễn