Chị Ơi Em Cưới Mùa Xuân Nhé

phạm ngũ yên

 

1.

Tôi muốn làn hơi cô thở nhẹ
Đừng làm ẩm áo khách chưa quen.
Chân cô in vết trên đường bụi
Chẳng bước chân nào được dẫm lên
(Ghen)
Hà nội ba mươi sáu phố phường,
Lòng chàng có để một tơ vương .
Chàng qua chiều ấy qua chiều khác,
Góp lại đường đi, vạn dặm đường.

Nhà ấy hình như có mặt trời,
Có rừng có suối có hoa tươi,
Bao nhiêu chim lạ, bao nhiêu bướm?
Không! Có gì đâu, có một người.
(Hà nội 36 phố phường)
Những nàng kiều nữ sông Hương,
Da thơm là phấn, môi hường là son.
Tựu trường san sát chân thon,
Lao xao nón mới màu son sáng ngời.
Gió thu vàng lắm ai ơi!
Đôi thân áo rộng tơi bời bay lên
Vội vàng những ngón tay tiên
Giữ hờ mái nón làm duyên qua đường.
(Thơ Huế)
Cỏ đồi ai nhuộm mà xanh
Áo em ai nhuộm mà anh thấy chàm
Da trời ai nhuộm mà lam
Tình ta ai nhuộm mà làm cho phai.

Đường rừng sỏi đỏ như son
Xe hàng một cỗ theo con ngựa gầy
Lối mòn theo lá luồn cây
Nhá nhem dừng lại quán này mai xuôi.

Nhà em cách bốn quả đồi
Cách ba ngọn suối cách đôi cánh rừng
Nhà em xa cách quá chừng
Em van anh đấy anh đừng yêu em.
(Vài nét rừng)
Tháng chạp cho cải hoa vàng
Cho cam da đỏ, cho nàng vu quy
Nàng về mãi xứ bên kia
Cam thôi màu đỏ, bướm chê hoa vàng

Sáng nay sương xuống đầy làng
Tưởng như khói pháo đưa nàng năm xưa
Nàng về kẻ đón người đưa
Tôi chờ gì nữa mà chưa giang hồ?

Sông Thương cách mấy lần đò
Chợ Hoàng họp mãi bao giờ cho tan!....
(Vu quy)

Buổi sáng hôm nay, lòng ngẩn ngơ nhớ về những bài thơ Nguyễn Bính, trong đó có những câu thơ như trên. Người thi sĩ tài hoa luôn để hồn thơ bay bổng trên mọi đất đai ba miền. Chàng rét mướt và nồng nàn trong tâm hồn các cô gái Hà Nội. Chàng cũng say đắm vô cùng những vệt nắng sông Hương. Và thiết tha gần gũi với miền Nam hai mùa mưa nắng. Thơ Nguyễn Bính rãi trên đường đi thơ mộng như lá vàng. Chập chờn như cánh bướm. Thơ Nguyễn Bính thuộc nằm lòng trong trí nhớ thanh niên thiếu nữ Việt Nam. Mộc mạc như ca dao mà rất mượt mà gấm vóc. Rất hiếm có một tài năng thơ lộng lẫy giữa đời như Nguyễn Bính. Ông sống với cuộc đời không bao lâu - nhưng hồn thơ ông trải bóng mát cho nhiều thế hệ văn chương Việt Nam.

Nguyễn Bính tên thật là Nguyễn Trọng Bính, sinh năm 1918 tại làng Thiện Vinh, huyện Vụ Bàng, tỉnh Nam Ðịnh (nay là Hà Nam Ninh). Mất ngày 20 tháng 1 năm 1966 tại Hà Nội.

Ông mồ côi mẹ từ nhỏ, tự học ở nhà và làm thơ lúc 13 tuổi.
Khi nói về tâm hồn thơ của một người, chúng ta không nhắc đến thành tích khoa bảng của người đó. Hồn thơ tự nó bay lên như cánh diều. Trên những đại thụ, những thành quách, những miếu đền. Không ai nói người thi sĩ phải qua bao nhiêu trường lớp, qua bao nhiêu sách vở, giấy mục. Người ta chỉ nói thi sĩ có bao nhiêu tác phẩm để lại cho người, cho đời. Người ta chỉ nói thi sĩ làm thơ và ươm vàng hạnh phúc cho ai, như người nông phu đã ươm vàng bông lúa.
Tài năng tự nó thẩm thấu trong trái tim người mộ điệu. Tài năng cũng không cần những bệ phóng phàm tục.
48 năm tồn tại trong đời, Nguyển Bính biểu lộ rõ rệt tài năng của mình qua nhiều tác phẩm. Tập thơ ”Tâm Hồn Tôi”được giải  khuyến khích của Nhóm Tự Lực Văn Ðoàn (1937) nhưng tác phẩm được nhiều người biết đến là tập ”Lở Bước Sang Ngang” xuất bản năm 1940.
Những tập thơ kế  tiếp là “Hương Cố Nhân” (1941) “Mây Tần” (1942) “Người Con Gái Ở Lầu Hoa” (1942), “Tình Nghĩa Ðôi Ta” (1960), “Bóng Giai Nhân” (kịch thơ 1942) “Truyện Tỳ Bà” (truyện thơ 1944).
Ông tham gia kháng chiến chống Pháp tại Nam Bộ, rồi tập kết ra Bắc năm 1954, làm việc tại Hội văn nghệ Việt Nam, Ty Văn Hóa Thông Tin Nam Hà. Ông còn làm chủ bút báo Trăm Hoa (1956). Thời gian này, ông sáng tác bài “Tỉnh Giấc Chiêm Bao”. Hình như lời thơ không thật lòng và không còn là Nguyễn Bính. Hình như để làm vui chế độ:
Tình cờ gặp giữa phố đông,
Em đi ríu rít tay chồng tay con.
Nét cười âu yếm môi son,
Áo bay chắc buổi trăng tròn sánh vai ...

Chín năm bão tối mưa ngày,
Nước non để có hôm nay sáng trời.
Em đi hạnh phúc hồng tươi,
Anh nhìn tận mắt cuộc đời đẹp sao?
(Tỉnh giấcchiêm bao)
và:
Thưa đây một đóa hoa hồng
Và đây một án hương lòng hoang vu
Đầu bù trở lại kinh đô
Tơ vương chín mối sầu cho một lòng.

Tình tôi như đóa hoa hồng
Ở mương oan trái, trong lòng tịch liêu.
Kinh đô cát bụi bay nhiều
Tìm đâu thấy một người yêu hoa hồng?
(Đóa hoa hồng)
2.
Nhiều thiếu nữ yêu thơ Nguyễn Bính, đã thổn thức vì những lời thơ dìu dắt tương tư của Nguyễn Bính, nhưng chắc ít ai nhớ đến mối tình si của Nguyễn Bính.
Mỗi thi sĩ đều có trong lòng một mối tình câm. Như Hoàng Cầm có người chị yêu dấu thấp thoáng trên đường đời vạn nẽo, trong (Lá Diêu Bông, Cỏ Bồng Thi, Nước Sông Thương, Qua Vườn Ổi), thì Nguyễn Bính có chị Trúc.

Người yêu lớn tuổi của Hoàng Cầm không viết thành tên. Là người yêu của tình yêu mơ màng không thể nói ra. Chỉ biết người đó ở làng Ðình Bảng, Bắc Ninh. (hình như tên là Vinh, lớn hơn ông 8 tuổi). Ðôi lần gặp nhau trong các lễ hội Lim.

Trong khi người yêu lớn tuổi của Nguyễn Bính là chị Trúc. Một người con gái đẹp nhưng lỡ thì, sống ở Hà Ðông. Có thể hai người yêu nhau. Một người yêu vì người kia nhan sắc. Một người yêu vì người nọ tài hoa. Khi Nguyễn Bính tha phương cầu thực, thì chị Trúc không chờ được bỏ đi lấy chồng. Nàng không thể chờ vì thời gian trôi đi vùn vụt, trôi đi trên tuổi xuân hồng đang kề cận mùa thu. Nguyễn Bình thất vọng nên “vơ đủa cả nắm”:

một trăm con gái đời nay ấy

đừng nói ân tình với thủy chung...

Chúng ta hãy mường tượng nỗi cô đơn của Nguyễn Bính khi nghe tin người “chị gái” yêu thương đi lấy chồng. Tình yêu đó tinh khiết và tuyệt vời làm sao... Nổi đau đó có thiệt và đầm đìa một nhan sắc:

cột nhà hàng xóm lên câu đối

em đọc tương tư giữa giấy hồng…

Những đóa hoa thầm những lời son sắt trên đường phố Hà Nội, như đóm lửa cháy suốt trong tim người đàn bà cô đơn. Dù mưa bên chồng vẫn hồn nhiên phơi phới.

Chị ơi em cưới mùa xuân nhé

đốt pháo cho thơm với rượu hồng
xa nhà xa chị tuy buồn thật
cũng cố vui ngang gái được chồng
 
Tôi không từng biết Hà Nội. Chỉ từng biết Hà Nội qua sách vở. Nhưng khi đọc Nguyễn Bình tôi thấy mình mật thiết với Hà Nội. Có những điều giống như hương hoa thơm ngát rất vội vàng không bao giờ đọng lại một tình yêu. Có những hương hoa tồn tại lâu dài trong tâm hồn người thưởng ngoạn. Thơ của Nguyễn Bính là những hương hoa đó. Chúng ta hãy nghe người thơ tài hoa viết về chị Trúc:

Đố chị thư nầy ai viết nhé,
Chị ơi, em bé chị đây mà!
Được tin người ấy cho em biết:
"Chị Trúc giờ đang bận chữa nhà."

Ờ nhỉ, nhà ta ở phố nào?
Số đề chẵn lẻ? Mấy tầng cao?
Quanh nhà rụng trắng hay rơi đỏ?
Trăng gió bao nhiêu lối lọt vào?

Nhà mới bao giờ chị chữa xong?
Bao giờ cho thợ chén "hồi công"?
Bao giờ chị dọn sang bên đó?
Xem lịch khai trương, đốt pháo hồng?

Úi chá, chị bận nhiều như thế,
Em lại còn đi hỏi vẩn vơ,
Vốn đoảng là em, chiều ấy chị,
Thôi em đền chị một bài thơ.

Nhưng chị hiền ơi, chị Trúc ơi,
(Câu này em chỉ hỏi thầm thôi)
"Chị tôi ai giúp, hay trời giúp
Cho chị tôi xây lại cuộc đời?

(Gửi chị Trúc)

Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng
Ôi, chị một em, em một chị
Trời làm xa cách mấy con sông

Em đi trăng gió đời sương gió
Chị ở vuông tròn phận lãnh cung
Chén rượu tha hương, trời: đắng lắm
Trăm hờn nghìn giận một mùa đông

Chiều nay ngồi ngắm hoàng hôn xuống
Nhớ chị làm sao, nhớ lạ lùng...
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng

Vườn ai thấp thoáng hoa đào nở
Chị vẫn môi son vẫn má hồng?
Áo rét ai đan mà ngóng đợi
Còn vài hôm nữa hết mùa đông!

Cột nhà hàng xóm lên câu đối
Em đọc tương tư giữa giấy hồng
Gạo nếp nơi đây sao trắng quá
Mỗi ngày phiên chợ lại thêm đông

Thiên hạ đua nhau mà sắm Tết
Một mình em vẫn cứ tay không
Vườn nhà Tết đến hoa còn nở
Chị gửi cho em một cánh hồng

Tha hương chẳng gặp người tri kỷ
Một cánh hoa tươi đủ ấm lòng
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng...

Chao ơi, Tết đến em không được
Trông thấy quê hương thật não nùng
Ai bảo mắc duyên vào bút mực
Sòng đời mang lấy số long đong

Người ta đi kiếm giàu sang cả
Mình chỉ mơ hoài chuyện viễn vông
Em biết giàu sang đâu đến lượt
Nợ đời nặng quá gỡ sao xong?

Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng
Tết này, ô thế mà vui chán
Nhưng một mình em uống rượu nồng

Rượu cay nhớ chị hồi con gái
Thương chị từ khi chị lấy chồng
Cố nhân chẳng biết làm sao ấy
Rặt những tin đồn chuyện bướm ong

Thôi, em chẳng dám đa mang nữa
Chẳng buộc vào chân sợi chỉ hồng
Nàng bèo bọt quá, em lăn lóc
Chấp nối nhau hoài cũng uổng công!

(Một trăm con gái đời nay ấy
Đừng nói ân tình với thủy chung!)
Người ấy xuân già chê gối lẻ
Nên càng nôn nả chuyện sang sông

Đò ngang bến dọc tha hồ đấy
Quý hoá gì đâu một chữ đồng!
Vâng, em trẻ dại, em đâu dám
Thôi, để người ta được kén chồng

Thiếu nữ hoài xuân mơ cát sĩ
Chịu làm sao được những đêm đông
Khốn nạn, tưởng yêu thì khó chứ
Không yêu thì thực dễ như không!

Chị ơi, Tết đến em mua rượu
Em uống cho say đến não lòng
Uống say cười vỡ ba gian gác
Ném cái chung tình xuống đáy sông

Thiên hạ "chi nghinh Nam Bắc điểu"
Tình đời "Diệp tống lãng lai phong"
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một chút lòng

Sương muối gió may rầu rĩ lắm
Còn vài hôm nữa hết mùa đông
Xuân đến cho em thêm một tuổi
Thế nào em cũng phải thành công

Em không khóc nữa, không buồn nữa
Đây một bài thơ hận cuối cùng
Không than chắc hẳn hồn tươi lại
Không khóc tha hồ đôi mắt trong

Chị ơi, Em Cưới Mùa Xuân nhé?
Đốt pháo cho thơm với rượu hồng
Xa nhà xa chị tuy buồn thật
Cũng cố vui ngang gái được chồng

Em sẽ uống say hơn mọi bận
Cho hồn về tận xứ Hà Đông
Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng

Với lá thư này là tất cả
Những lời tâm sự một đêm đông
Thôn gà eo óc ngoài xa vắng
Trời đất tàn canh tối mịt mùng

Đêm nay em thức thi cùng nến

Ai biết tình em với núi sông
Mấy sông mấy núi mà xa được
Lòng chị em ta vẫn một lòng

Tết này chưa chắc em về được
Em gửi về đây một tấm lòng
Cầu mong cho chị vui như Tết
Tóc chị bền xanh, má chị hồng

Trong mùa nắng mới sầu không đến
Giữa hội hoa tươi ấm lại lòng
Chắc chị đời nào quên nhắc nhở:
- Xa nhà, rượu uống có say không ?

(Xuân tha hương).

PNY