CHỮ NGHĨA, CÀ PHÊ VÀ BẠN HỮU

thuỵvi

(Michigan)

Nhà văn Lệ Hằng có nói, ngày đó, Sàigòn ngoài đường, ít thấy con gái mặc áo dây khoe chân dài, ngực trần, nên ngồi quán cà phê, con gái chỉ ngồi với người yêu của mình mà thôi.
Đầu tiên tôi biết quán cà phê Lú là do Tường, anh hay đến đó nên thường rủ tôi. Nơi đây, tôi gặp các anh Cung Tích Biền, Ngụy Ngữ…và vài người bạn văn nghệ khác, hình như còn có anh Mường Mán từ miền Trung vào, loáng thoáng tạt ngang, ghé lại.
Quán cà phê Lú của họa sĩ Vị Ý nằm trên một dãy phố đường vào chợ Thị Nghè, nghe cái tên quán đã thấy chủ nhân quán cà phê có cái vẻ nghịch ngợm rất văn nghệ rồi, ngoài ra cà phê Lú ngon và cũng có nhạc, có thơ, có họa; có những bức tranh tài hoa của Vị Ý treo đầy trên tường như một phòng triển lãm* nên hấp dẫn giới nghệ sĩ. Họ thường đến đó gặp nhau là có đủ chuyện để nói, y như nói là một nhu cầu gì đó đang thôi thúc… Như người thì nói chuyện thao thao dáng bức thiết thật lòng về cuộc đời, người thì cố tình làm ra kiểu suy tư …Thú thật, lúc đó tôi với Ch. giận nhau, mối tình đầu đời ngây ngô đã tan vỡ chưa hết buồn, đầu óc cà ngơ cà ngất nên không hứng thú chuyện văn chương, triết lý, hiện sinh…. ngồi đồng với Tường trong gian phòng ngập mùi thuốc lá nghe mấy ông nhà văn, nhà thơ trên Sáng Tạo, trên Văn…nói chuyện thật mệt nên chỉ muốn thoát ra cái hộp nóng bức ngột ngạt đó để quanh quẩn lọt thỏm trong rừng sách Khai Trí mát rượi, được ngó nghiêng ngó ngữa những cuốn truyện thơm mùi giấy mới với trang bìa hình con gái đầy màu sắc do Vivi hay Đinh Tiến Luyện vẽ thật dễ thương, hay lê la chỗ bán gỏi đu đủ, cóc me dầm cam thảo, ghé nước mía Viễn Đông hơn...
Thời gian quen Tường là lúc tôi mon men bước vào con đường văn nghệ, đang theo học khoa Thoại kịch bên Quốc Gia Âm Nhạc. Còn Tường và anh Luyện đang cộng tác với Công Luận chăm sóc trang Tuổi ngọc và tờ Tuổi ngọc cùng nhà văn Duyên Anh. Ngoài mục trả lời thư tín, Tường còn viết truyện dài, nhưng tôi lại thích thơ của Tường, có lẽ truyện của Tường viết, mạch văn chậm quá. Riêng truyện anh Luyện viết lãng mạn hơn - những truyện tình học trò mộng mơ của thời mới lớn đẹp như những bức tranh bìa cho lứa tuổi con gái thích ô mai.
Đóng chốt ở Lú một thời gian, Tường và những người bạn dời qua Thằng Bờm vừa mới khai trương. Không hiểu do đâu nghệ sĩ Thanh Hùng biết tôi có làm thơ nên đề nghị Tường & tôi ngâm cho chương trình thêm sôi động. Tôi gặp cặp Lê Uyên & Phương và Tình Khúc Cho Em ở đây, gặp Vũ Thành An cùng vị hôn thê và bài Không Tên 5 cũng ở đây, gặp cả Phạm Duy với Thà Như Giọt Mưa phổ thơ của Nguyễn Tất Nhiên và cặp Từ Công Phụng & Từ Dung với Bây Giờ Tháng Mấy cũng ở đây….Những tối cuối tuần, khách của Thằng Bờm đông lắm, đứng tràn ra đường. Nơi đây cũng ghi nhiều kỷ niệm của tôi với Tường, thường những lần khi rời Thằng Bờm chúng tôi thả bộ dưới trời đêm, có lần đó sau cơn mưa đường đầy nước,Tường loay hoay phụ kéo tuột đôi giày cho đôi chân trần của tôi thoả thích đùa nghịch dầm trong vũng nước, rồi sau đó cả hai đứa nắm tay đùa giỡn hồn nhiên cười vang như con nít. Tôi biết Tường rất thương tôi, những dòng chữ nắn nót “ Anh không thể nào phù phép hoá cho em một người Mẹ như em thường mơ ước, nhưng anh có trái tim và lửa của trái tim cho em” đã nói hết tấm lòng của Tường với tôi rồi, nhờ thế tâm hồn tôi bớt sóng gió trôi êm ả với tình cảm ngất ngây trong sáng và không khí văn nghệ quyến rũ dễ thương từ quán Thằng Bờm.
Chúng tôi càng lúc càng thân nhau, nhưng trong mơ hồ tôi nhận thấy Tường có điều gì rất lạ, có khi anh đâm ra khó tính, có lúc như bồn chồn, cộng thêm những giận dỗi kỳ quặc ghen tương thậm vô lý… anh sinh ra độc đoán đến khó chịu ! Tánh tôi trẻ con nên không chịu nỗi những áp lực dường như quá lớn từ anh. Chúng tôi vẫn gặp nhau, nhưng không có gì vui… Thế rồi, tôi cố tình tránh mặt và chấm dứt mối quan hệ này. Sau một khoảng thời gian khá lâu, tình cờ gặp thấy anh đi với một người con gái rất đẹp – lúc đó trên những trang viết anh thường nhắc đến Nấm Hương. Cô gái tôi gặp không mang tên Hương đó sao? Tuy nhiên, anh kịp đến tặng tôi cuốn truyện dài đầu tay tên Huyền Xưa. Tên Huyền Xưa bạn bè thân biết là ai rồi!
Tôi thích sống trong không khí văn nghệ và thích họp mặt bạn bè, nhưng lại lập gia đình với người đàn ông rất ít nói và không dính dấp chút văn nghệ nào. Tuy nhiên, anh lại là người rất dễ chịu, giao thiệp và đỡ đần với hết thảy mọi người và ủng hộ tôi rất nhiều trong mọi hoàn cảnh. Do có một người chồng đồng cảm, nên hai đứa có chung số đông bạn bè. Cứ hễ ai có chuyện cần, ới lên, cả bọn thay phiên nhau chạy tới, dù không dư dả gì - khi cần, nhóm bạn chơi chung cùng ghé vai, trút túi - mọi việc giải quyết nhẹ như không.
Cả nhóm cùng ghiền không khí cà phê nên chọn Boba Latte làm điểm hẹn. Quán do người Mỹ làm chủ bán đủ loại cà phê Việt Nam. Bạn bè gặp nhau, có người tóc bạc, có người da mồi… tuy không còn om sòm như Nguyễn Mạnh An Dân từng kể…“Sao mà nhớ không khí cà phê của Sài gòn xưa muốn thúi ruột. Ước gì có không khí hồi đó, con người hồi đó. Mấy anh chàng đi ra đi vào, hớn hở kể chuyện tán đào, rầu rĩ ôm gối thất tình, nồng nhiệt tính chuyện lấp biển dời sông, bàn tán tính đường trốn lính, cái gì cũng ồn ào bộc trực, thoải mái tự nhiên không màu mè rào đón, sống đã thiệt…”
Chúng tôi quây quần đầm thấm với nhau có Phạm Thắng Vũ cây bút chính trị xã hội sắc nét, Vũ còn có một trí nhớ tuyệt vời mà tôi gọi là cuốn tự điển sống. Có cả Thi sĩ Nhật Hồng với cách dựng chữ thật độc đáo, thơ ông đọc xuôi, đọc ngược, đọc qua, đọc lại, đọc đến…20 cách vẫn hay, niêm luật, ý, tứ gì cũng chuẩn mực – Thơ hay vốn hiếm, loại thơ này càng hiếm hơn. Có Ngô Sỹ Hân khề khà. Ngày trước chỗ tôi còn có cả họa sĩ Hiếu Đệ - ông hoạ sĩ hồn hậu như đức Di Lạc cởi hạc quy tiên rồi, ông đi êm lắm khiến ai nấy bất ngờ. May mắn, tôi còn kịp giữ hơn mười bức ông minh hoạ cho " tuyển tập Tình " tôi dự định xuất bản. Ngoài ra, chúng tôi còn một số bạn thân ở khá xa, tuy xa mà gần … như nhà văn Phạm Ngũ Yên, nửa đêm khuya lơ khuya lắc email qua lại hỏi thăm nhau. Như anh Trần Đình Phước hễ có gì vui hoặc đoá hoa nào đang run rẩy nở cánh, anh rình chụp gửi ngay cho bạn bè cùng ngắm… Mấy tháng trước, trong những ngày ít ỏi lo tang chế cho Mẹ anh, nhưng anh chịu khó bỏ công lùng cho ra gian nhà cũ của gia đình tôi hơn 50 năm về trước.
Nhóm bạn chúng tôi còn có Thông, một tay dương cầm thật nhuyễn và còn có giọng hát thật sang, rõ lời, nhả chữ từng câu tròn triạ. Thông thích tổ chức những đêm nhạc thính phòng loại bỏ túi, tôi phụ với Thông bằng cách Email ra mời – Chúng tôi tụ lại khá đông nghe Thông và Nguyệt Ánh hát tình ca.

Nếu không gặp nhau ở quán cà phê quen, thì bạn bè kéo đến nhà tôi. Khung cảnh Hầm Nắng đầy sách vở tranh ảnh rất gần gũi thân mật, là nơi lý tưởng để vợ chồng tôi thù tiếp bạn bè. Chuyện khơi mào thường mở ra có khi với chút thức ăn nhẹ, có khi những cốc bia quanh bàn là thúc giục bọn tôi thả ngược về cõi chữ nghĩa, cùng ngậm ngùi khi nhắc lại một thời thất kinh tan tác của một dân tộc, để rồi gợi lại một cảm giác buồn, thất vọng đến ngỡ ngàng cho đến ngày hôm nay khi tôi nhớ có nghe ai đó thuật lại trong thời điểm đen tối của đất nước, một số nhà văn xuất hiện với bộ quần áo cách mạng, nhởn nhơ hãnh tiến như Tường, như Cung Tích Biền…Câu chuyện dài với nhau, quanh quẩn vài gương mặt loáng thoáng được nhắc lại như Vị Ý chủ nhân cà phê Lú té ngã chết trong lúc treo lên những bức tranh của mình. Mường Mán mở quán Ruốc, Cung Tích Biền dính vào vụ biểu tình…Nhắc lại những ngày lận đận nước mắt tôi cay xè, thấy chấp chới trong đầu những khuôn mặt bạn bè người quen mang danh cầm bút mà thái độ sống, thái độ viết của họ thật xu thời khiếp nhược… Đâu rồi những dòng chữ đội đá vá trời đầy nhiệt huyết uy vũ bất năng khuất với ngoại xâm ngày xưa?
Sau cơm áo gạo tiền, tôi giữ lại cho mình một tình yêu của người bạn đời, một cuộc sống có bạn có bè cùng vài thứ đam mê lụn vụn…như… sưu tập rượu! Mê rượu, tôi tìm học cách pha những loại rượu khác nhau để đãi bạn, để thưởng mình. Vì thế, trong câu chuyện với nhau - những chất rượu sóng sánh được rót ra, uống thật đượm tuy không dễ dàng làm cho người ta say, chỉ khiến câu chuyện Văn nghệ, văn chương, tình người, tình bạn càng thêm đậm đà, rôm rả hứng khởi.
Trong số bạn, quên nhắc anh Khánh là một thiếu sót. Anh Khánh xa Việt Nam từ năm 1961, nói tiếng Tây nhiều hơn tiếng Việt, nhưng còn mê thổi sáo, thích hò Huế, kính trọng Hữu Loan, chơi thân với Bích Thuận…thích giao du với đồng hương. Tôi quen anh thật tình cờ rồi chẳng mấy chốc thân nhau, anh biết tôi thích nhấm nháp rượu, nên đến bất cứ thành phố nào bên Châu Âu cũng không quên mua cho tôi vài thỏi Chocolate tẩm nhiều loại rượu…
Tấm lòng anh, Đỗ Trung Quân đã bày tỏ dùm “Tôi cũng đã được lang thang vài nơi trên xứ người, những xứ sở bận rộn và văn minh, cái bận rộn khiến cho nếu có ai đó chịu dừng xe vào siêu thị hay quán xá chọn mua cho ta một món gì đấy để gửi hay mang về tặng ta hẳn cái tình cảm dành cho mình lớn lao lắm. Mua mang về đã là quí lắm rồi, nhưng còn chịu khó lặn lội ra Bưu điện bỏ bao bì cẩn thận gửi đến theo cách cổ điển nhất : Bưu phẩm, hẳn là chuyện không đơn giản chút nào. Bưu điện xứ người chắc chắn phải vài giờ lái xe trên đường cao tốc. Đi, chọn, mua và gửi cho một người ở nhà xa xôi đến thế thì cái tình cảm dành cho mình còn lớn biết chừng nào” …
Cứ hễ các con tôi ra sân lấy thư, thấy gói vuông, gói dài trong thùng là y như rằng “của bác Khánh!”

Trãi qua bao nhiêu thăng trầm mới thấy sống trên đời đã khó, làm bạn với nhau càng khó hơn. Bạn bè có người thích điều này hay không thích điều kia, nhưng chơi với nhau, không thể nâng đỡ nhau thì đừng bao giờ lạm dụng, kèn cựa, hãm hại nhau…
Cũng như văn chương chữ nghĩa, nếu không thể viết thật thì đừng viết.

(viết tại Hầm Nắng 2010)
* Chữ Nguyễn Thuỵ Long